اصول پاکسازی و ضدعفونی در بیمارستان

 -  نظافت یا پاکسازی :

  به معنی حذف تمام آلودگی ها (مانند مواد آلی و معدنی) از اجسام و سطوح است.

-  آلودگی زدایی:
 در این روش میکروب های بیماریزا از روی اجسام حذف شده درنتیجه باعث ایمنی در کار می شود.

-  عملیات پاکسازی :

استفاده از آب با ترکیبات آنزیمی یا دترجنت ها برای زدودن اجرام از وسایل و سطوح.

*انجام این عمل قبل از روش های ضدعفونی و استریلیزاسیون الزامیست زیرا مواد آلی و معدنی برروی سطح باقی مانده و در کارآیی روش تاثیر می گذارد.

-  عملیات آلودگی زدایی:

استفاده از مواد ضدعفونی کننده و رعایت زمان ماند مناسب برای از بین بردن میکروبها.

بخش اول: ضدعفونی
فرایندی است که در آن تمام میکروارگانیسم های بیماریزا به جز اسپور باکتری ها بر روی اجسام بی جان از بین می روند.

- ضدعفونی در بیمارستان معمولا بوسیله محلول های شیمیایی انجام می گیرد.

- کارایی روش ضدعفونی  تحت تاثیر عواملی است که می توانند این کارایی را خنثی یا محدود نمایند.

بخش دوم: استریلیزاسیون
حذف کامل یا تخریب همه اشکال حیات میکروبی

• استریلیزاسیون هم با روش شیمیایی و هم با روش های فیزیکی انجام میگردد.
• عوامل اصلی استریل کننده بکار رفته در بیمارستان ها شامل :

- بخار تحت فشار (اتوکلاو)

- گاز اتیلن اکساید  (ETO)

- گاز پلاسمای پراکسید هیدروژن

- مواد شیمیایی مایع

عوامل موثر بر کارایی اثر ضدعفونی:

• •پاکسازی اولیه وسایل و اجسام
• •میزان مواد آلی و معدنی
• •نوع و میزان آلودگی میکروبی
• •غلظت و مدت زمان تماس با ماده ضدعفونی کننده
• •ماهیت جسم مثل وجود درز و لولا و حفرات کوچک در وسایل
• •وجود بیوفیلم
• •درجه حرارت
• •PH

طبقه بندی وسایل از نظر احتمال انتقال آلودگی:

بحرانی - نیمه بحرانی - غیر بحرانی

وسایل بحرانی:

-وسایلی که به بافت استریل و سیستم عروق بیمار وارد می شود.شامل وسایل جراحی، کاتترهای قلبی و ادراری و وسایل کاشتنی

*در صورت آلودگی به هر نوع میکروارگانیسم ازجمله اسپور باکتریها خطر بالایی در ایجاد عفونت دارد.

*این وسایل بایستی به صورت استریل خریداری گردند و یا توسط یکی از روش های استریلیزاسیون استریل شوند.

وسایل نیمه بحرانی:

وسایلی که در تماس با غشاهای موکوسی و پوست غیرسالم هستند شامل وسایل درمانی تنفسی و بیهوشی، آندوسکوپ ها، تیغه لارنگوسکوپ، پروپ های مانومتر مری، کاتتر مانومتر آنورکتال و حلقه های تنظیم کننده دیافراگم.

*این وسایل پزشکی باید عاری از میکروارگانیسم ها باشد اگرچه ممکن است تعداد کمی اسپور باکتری برروی آنها وجود داشته باشد.

*این وسایل بایستی توسط محلول های ضدعفونی کننده سطح بالا (با تاثیر میکروب کشی قابل توجه) ضدعفونی شوند.

وسایل غیر بحرانی:

• oوسایلی که در تماس با پوست سالم هستند ولی با غشاهای مخاطی تماسی ندارند. شامل بدپن ها، کاف های فشارسنج، عصای زیر بغل، نرده های تخت، ملحفه ها، ظروف غذا، میز کنار تخت، وسایل بیمار و سطوح
• oخطر انتقال عفونت ازطریق این وسایل به بیماران بسیار پایین بوده و ممکن است از طریق آلوده شدن با دست کارکنان یا تماس با وسایل پزشکی آلوده در انتقال ثانویه شرکت کنند.
• oاین وسایل بایستی با مواد ضدعفونی کننده سطح پایین یا متوسط ضدعفونی شوند.

 High Level : ضدعفونی سطح بالا

• oدر صورتیکه استریلیزاسیون به هر دلیلی عملی نباشد.
• oضد عفونی از این نوع برای وسایلی که در تماس با پوشش مخاطی سالم و مایعات بدن بوده و اگر چه مطلوب نیست ولی کافی بنظر می رسد.
• oاین سطح از ضدعفونی به عنوان استاندارد مناسب برای آماده سازی ابزار پزشکی نیمه بحرانی حساس به گرما نظیر آندوسکوپ های فایبر اپتیک و قابل انعطاف می باشد و تمامی باکتری های وژتاتیو، مایکوباکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و اسپور باکتری ها را غیرفعال می کند.
• oاین سطح از ضدعفونی بوسیله مواد شیمیایی اسپورسیدال (اسپورکش) قوی نظیر: گلوتارآلدئید، پراستیک اسید و پراکسید هیدروژن انجام می گردد.

توجه: مواد ضدعفونی کننده سطح بالا برای استفاده در سطوح محیطی مناسب نیستند.

 Intermediate Level :ضدعفونی سطح متوسط

• این سطح از ضدعفونی باعث از بین رفتن اسپور باکتری ها نمی شود اما باعث غیرفعال شدن همه میروارگانیسم های وژتاتیو از جمله مایکو باکتریوم توبرکلوزیس، قارچ ها و ویروس های متوسط تا کوچک می شود.
• شامل ترکیبات حاوی کلر از جمله هیپوکلریت سدیم (آب ژاول)، الکل ها، بعضی از ترکیبات فنلی و یدوفورها.

Level    Low : ضدعفونی سطح پایین

•  این سطح از ضدعفونی باعث از بین رفتن باکتری های وژتاتیو، قارچ ها و ویروس های پوشش دار و بدون پوشش می شود.
• شامل ترکیبات چهارگانه آمونیم برخی از فنلیک ها و برخی از یدوفورها
• این مواد بیشتر به عنوان ضدعفونی کننده محیطی ارائه می شوند.

توجه : مواد ضدعفونی کننده تایید شده برای پوست، مناسب برای استفاده به عنوان ضدعفونی کننده سطوح محیطی نیستند. 

پاکسازی تجهیزات پزشکی

تولید کنندگان تجهیزات پزشکی باید دستورالعمل هایی درخصوص نحوه مراقبت و نگهداری از تجهیزاتشان را که شامل اطلاعات زیر باشد، ارائه نمایند:

1. سازگاری تجهیزات با ضدعفونی کننده ها

2. مقاومت تجهیزات نسبت به آب و یا امکان غوطه ورسازی ایمن وسایل به منظور پاکسازی

3. چگونگی آلودگی زدایی تجهیزات درصورت نیاز به سرویس آن ها

اهمیت پاکسازی قبل از استریلیزاسیون

• •زدودن خون ، بافت باقی مانده ، چرک و نیز ذرات خارجی قابل رویت
• •کاهش میکروارگانیسم ها
• •حفاظت از وسایل در برابر خوردگی
• •حصول اطمینان از جابجایی وسایل و مواد

ویژگی های لازم برای یک ماده شیمیایی گندزدای مناسب

• o گستره اثر وسیع داشته باشد.
• o در آب محلول باشد.
• o برای پوست، چشم و تنفس محرک نباشد.
• o ارگانیسم ها به آن مقاوم نباشند.
• o باعث خوردگی فلزات نشود.
• o به سرعت اثر کند.
• o فاقد بوی زننده باشد.
• o روش استفاده اش آسان باشد.
• o از خود لایه ای باقی بگذارد.
• o استفاده همزمان آنها با مواد پاک کننده میسر باشد.
• o با ثبات باشد.
• o سمی نباشد.
<